Financiën

De bezuinigingsopgave wordt zowel op korte als lange termijn gerealiseerd

Geplande activiteit(en):

1. Rapporteren (vier keer per jaar) over de voortgang van de bezuinigingsmaatregelen. Het college zal voorstellen doen als deze (deels) niet kunnen worden behaald.
2. Hanteren van budgetregels (regels die bepalen wat we met een budget mogen doen). Hiermee voorkomen we dat de financiële druk verder toeneemt.
3. Oplossen van financiële problemen binnen het eigen begrotingsprogramma. Indien dit niet mogelijk is worden de gevolgen en keuzes integraal afgewogen bij de kadernota en begroting.
4. Continu volgen van de externe ontwikkelingen en waar nodig beïnvloeden via het overleg 100.000+ en G32, zoals maatregelen op rijksniveau, en de raad actief informeren over de Zaanse consequenties van deze ontwikkelingen.

Toelichting:
De realisatie van de bezuinigsopgave ligt op schema: 99,9% is gerealiseerd  (zie ook bijlage bezuinigingsopgave) . Daarvoor heeft de gemeente het volgende gedaan.

• Er is  vier keer gerapporteerd over de voortgang van de bezuinigingen. Daar waar nodig is bijgestuurd. In 2015 zal worden gerapporteerd over de nog niet gerealiseerde bezuinigingen.
• Dank zij de goede naleving van de budget- en begrotingsregels zijn er nauwelijks  onverwachte overschrijdingen in de begroting.
• De begroting kent nauwelijks stelposten. Bijna alle bezuinigingen zijn onderbouwd met concrete maatregelen.
• Zaanstad speelt  zowel bestuurlijk als ambtelijk een actieve rol bij VNG, G32 en 100.000+ verbanden.  Daardoor kunnen we enerzijds besluiten beïnvloeden en anderzijds snel anticiperen op nieuwe ontwikkelingen.

Actieve sturing op risico's en uitvoeren van beheersingsmaatregelen

Geplande activiteit(en):

1. Rapporteren over de stand van alle risico’s bij de jaarrekening en de begroting.
2. Verbeteren van de risicobeheersing bij verbonden partijen. Financiële problemen bij deze organisaties hebben namelijk direct impact op de bedrijfsvoering van de gemeente. Dit risico neemt toe, omdat steeds meer geldstromen via regionale organisaties (waar de gemeente aan deelneemt) lopen.
3. Werken met scenario’s bij besluitvormingsdocumenten, zodat risico’s goed tegen elkaar afgewogen kunnen worden.

Toelichting:
De grip op risico’s is vergroot, waardoor de sturing en beheersing zijn verbeterd.
Zowel bij de begroting als de jaarstukken worden risico's en beheermaatregelen geïnventariseerd. Daarnaast wordt op risicovolle dossiers continu actief gestuurd. Hierdoor kon een aantal van deze dossiers in 2014 worden gesloten, zoals stadhuis, GEM Saendelft en Kreekrijk.
De risicobeheersing van verbonden partijen is ingericht en de paragraaf ‘Verbonden partijen’ is bij de begroting sterk verbeterd. De methode van Zaanstad wordt inmiddels als best practice beschouwd.
In toenemende mate wordt er gewerkt met scenario's om risico's beter in beeld te krijgen.

Terugdringen en beheersen van het investeringsvolume

Geplande activiteit(en):

1. Laten functioneren van het investeringsfonds voor de uitbreidingsinvesteringen door duidelijke regels vast te stellen in een afwegingskader en toe te passen.
2. Inzetten van incidentele baten om versneld af te schrijven.
3. Handhaven van de investeringsplafonds die gelden voor de vervangingsinvesteringen.
4. Rapporteren over de stand van de investeringen bij zowel de begroting als de jaarrekening.
5. Beheersen van ruimtelijke projecten door het actualiseren, expliciteren en standaardiseren van het besluitvormingsproces en het doorvoeren van risicomanagement in alle ruimtelijke projecten.
6. Het actief volgen en rapporteren van het Zaanse EMU-saldo.

Toelichting:
Uitgangspunt is dat de kapitaallasten die worden gedekt uit de algemene middelen niet meer bedragen dan € 35 mln.
Regels voor het investeringsfonds zijn vastgelegd in de financiële verordening. In 2015 worden voorstellen gedaan aan de raad om de regels op onderdelen verder te verduidelijken. Bij de begroting 2015-2018 is het onderscheid tussen uitbreidingsinvesteringen (in investeringsfonds) en vervangingsinvesteringen (in MIP) scherper doorgevoerd.
Incidentele baten zijn in beginsel ingezet voor versnelde afschrijving zodat het onderhoud openbare ruimte op langere termijn geheel uit de exploitatie betaald kan worden. Voorbeeld is de vrijval van de reserve openbare ruimte.
De investeringsplafonds werden gehandhaafd. Bij de kadernota is een voorstel gedaan deze plafonds opnieuw vast te stellen voor de komende jaren.
Over de investeringen is bij alle P&C-documenten gerapporteerd.
De Zaanse projectmethodiek is  op onderdelen aangepast. Deze voorstellen zijn nog niet geheel uitgewerkt.
Het EMU-saldo is actief gevolgd. Nu Nederland onder de 3% zit, is het acute gevaar weer even geweken. Ook in deze jaarstukken is het EMU-saldo over 2014 opgenomen (zie bijlage EMU).

Er wordt actief gestuurd op de vermogenspositie van Zaanstad

Geplande activiteit(en):

1. Handhaven van minimale en maximale omvang van het weerstandsvermogen.
2. Handhaven van de kaders uit de nota reserves en voorzieningen

Toelichting:
Sturing op de vermogenspositie heeft plaatsgevonden door handhaving van de afspraken over het weerstandsvermogen, Wet Fido, de nota reserves en voorzieningen en overlopende passiva.
De bandbreedte van het weerstandsvermogen tussen 1,4 en 1,8 is gehandhaafd. Indien de ondergrens werd doorbroken, is er vanuit de algemene middelen gedoteerd. Dit is gebeurd bij de begroting 2015-2018.
Reserves, voorzieningen en overlopende passiva moeten goed onderbouwd zijn, anders dienen ze vrij te vallen. Dit is periodiek gecontroleerd. Bij de najaarsrapportage zijn om deze reden overlopende passiva vrijgevallen, zoals vooruit ontvangen bedragen van specifieke uitkeringen die inmiddels zijn verantwoord.

Sturen op de schuldpositie van Zaanstad

Geplande activiteit(en):

1. Over de vastgestelde indicatoren rapporteren in de reguliere P&C-cyclus.
2. Opstellen van een tienjaars-financieringsoverzicht.

Toelichting:
De schuldpositie wordt bezien in relatie tot de vaste activa, de dekking van de rente in de begroting en de effecten van eventuele rentestijgingen.
In het kader van de verbetering van het Besluit Begroting en Verantwoording is een set indicatoren vastgesteld die vanaf 2016 door iedere gemeente gerapporteerd moet worden. Deze indicatoren zijn in het hoofdstuk ‘Financiële positie indicatoren’ opgenomen.
Bij treasury is aandacht voor zowel de korte termijn (één jaar) als de lange termijn (tien jaar en langer). Daarbij worden de wettelijke normen van de Wet Fido als uitgangspunt genomen. Zie hiervoor de paragraaf treasury.

Continu toetsen financieel beleid

Geplande activiteit(en):

1. Periodiek uitvoeren van een stresstest.
2. Vergelijking financiële positie met andere grote gemeenten.
3. Jaarlijks uitvoeren van de begrotingsscan.
4. Ontwikkelen van indicatoren voor het sturen op de balans.

Toelichting:
In 2014 is het financieel beleid intensief getoetst. Op de volgende manieren:

• De stresstest wordt niet ieder jaar meer uitgevoerd. Deze staat weer gepland voor 2015.
• De begrotingsscan is uitgevoerd. Deze geeft inzicht in onze netto kosten ten opzichte van de algemene uitkering en ten opzichte van andere gemeenten. Daaruit blijkt dat Zaanstad relatief veel middelen besteedt aan het onderhoud van de openbare ruimte en relatief minder aan maatschappelijke ontwikkeling.

De indicatoren zijn opgenomen in het onderdeel financiële positie van deze jaarstukken.

Inkomsten gegenereerd door eigen bezittingen die niet bijdragen aan de publieke taak, te verkopen en actief te sturen op deelnemingen

Geplande activiteit(en):

1. Invullen van het aandeelhoudersbelang, waarbij een balans wordt gezocht tussen het beleidsmatige- en financiële belang.

Toelichting:
In 2014 zijn geen bezittingen verkocht ter vergroting van het verdienvermogen en er is nauwelijks gestuurd op deelnemingen.
Zaanstad heeft niet heel veel deelnemingen. Nuon, Alliander, BNG en HVC zijn de belangrijkste. De laatste aandelen van Nuon worden in 2015 overgedragen aan Vattenfall. De Zaanse belangen in Aliander en BNG zijn zeer gering. Ten aanzien van HVC wordt, naar aanleiding van het Rekenkamerrapport van 2014, opnieuw naar de strategie gekeken. Voorstellen volgen in 2015. Alliander heeft een nieuwe groeistrategie in 2014 vastgesteld. Hierover is de raad afzonderlijk geïnformeerd.

Signaleren en benutten van kansen om externe middelen voor investeringen te verwerven

Geplande activiteit(en):

1. De kans op verwerven van externe middelen zwaar laten wegen bij de besluitvorming over investeringen.
2. Actief inzetten op het verwerven van Europese subsidies.

Toelichting:
De gemeente heeft  actief ingezet op het verwerven van externe middelen inclusief Europese subsidies. Ook in 2014 is dit gelukt. Zaanstad heeft onder meer extra middelen gekregen uit het Europees Sociaal Fonds (ESF), van de Stadsregio Amsterdam, de Provincie Noord- Holland en diverse ministeries.

De kosten van inzet van mensen op gebied van planning & control, bedrijfsvoering en andere financiële functies, worden verlaagd

Geplande activiteit(en):

1. Uniformeren, standaardiseren, centraliseren en verder automatiseren van P&C- en financiële processen.
2. Vereenvoudigen van rapportages door maximaal gebruik te maken van de automatisering.
3. Implementeren van een visie over de toekomst van de controlfunctie in Zaanstad.
4. Processen en systemen zodanig inrichten dat informatie in één keer goed, relevant en tijdig is.
5. Onderzoek naar verbeteren van de efficiency in de financiële functie.

Toelichting:
Het digitaliseren is doorgezet in 2014. De begroting is bereikbaar via een website. Daarnaast is de begrotingsopzet vereenvoudigd. Het aantal begrotingsprogramma's is teruggebracht tot negen en prestaties en financiële middelen zijn gekoppeld.
De organisatie heeft continu gewerkt aan vereenvoudiging. Het principe van ‘één keer goed’ geldt daarbij als leidraad, Zo is er een nieuwe begrotingsstructuur ontwikkeld met een helder verband tussen effecten, prestaties en middelen. Deze is op een eenvoudige, grafische wijze weergegeven in de begroting. We experimenteren met andere manieren van werken om P&C-processen en afstemming tussen organisatie en bestuur effectiever en efficiënter te laten verlopen. Een deel van de jaarrekening komt met behulp van scrum tot stand.
Er is gestart met het project van bestellen tot betalen om het gehele proces van bestellen tot betalen te vereenvoudigen. Daarmee moet mede een ingeboekte bezuiniging in de financiële functie worden gerealiseerd.