Wijkgericht werken en beheer

Zorgen voor een schone en veilige openbare ruimte

Geplande activiteit(en):

1. Uitvoeren van dagelijks onderhoud van de openbare ruimte op een bijgesteld onderhoudsniveau.
2. Het verzorgen van opleidingen ten aanzien van werken met schoonheidsgraden.
3. Het realiseren van omvormingen die leiden tot lagere onderhoudslasten.
4. Onderzoek naar mogelijkheid tot overdracht beheer en onderhoud stedelijke watergangen.

Toelichting:
Ondanks de bezuinigingen op het onderhoud van de openbare ruimte met ingang van 2014, blijft de waardering van de burger voor het onderhoud vooralsnog bijna ongewijzigd. Met de begroting werd nog verwacht dat de waardering omlaag zou gaan.

In 2014  wordt conform begroting een bezuiniging gerealiseerd van € 611.000 van een totale bezuiniging op dit programma van € 1,6 mln. Op het onderhoud van de openbare ruimte in het Inverdan-gebied wordt niet bezuinigd. Dit blijft onverminderd een hoog kwaliteitsniveau houden. In 2014 is de netheid in de openbare ruimte gedurende het jaar gemonitord. Hieruit blijkt dat het onderhoud voldoet aan de norm en dat het afgesproken kwaliteitsniveau wordt gehaald. De bezuiniging heeft consequenties voor de wijze waarop medewerkers, die belast zijn met het onderhoud van de openbare ruimte, hun werk doen. In 2014 is € 125.000 van de subsidiegelden ‘extra inzet zwerfafval’  ingezet voor een opleidingstraject waarbij handvatten worden geboden om het gewenste beeldkwaliteitsniveau in de openbare ruimte op doelmatige wijze te halen. Basisscholen besteden ook aandacht aan het voorkómen van zwerfvuil. Alle basisscholen hebben van de gemeente hiervoor een lespakket ontvangen. Twee Zaanse scholen deden mee aan de wedstrijd ‘Hou ‘t Schoon’, een wedstrijd in de vorm van een spelshow. Deze staat op internet en is onderdeel van het lespakket.

Ook de overdracht van stedelijk water aan het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) maakt onderdeel uit van de bezuinigingen die in de begroting zijn opgenomen. Het financiële effect is ingeboekt vanaf 2016. In 2014 is een intentieovereenkomst aangegaan, waarin is vastgelegd dat partijen zich zullen inzetten om voor eind 2015 te komen tot overdracht van de watergangen in stedelijk gebied. Op basis van deze bestuursovereenkomst wordt gewerkt aan deze overdracht.

Het activeren van participatie bij het onderhoud openbare ruimte

Geplande activiteit(en):

5. Tot stand brengen participatie onderhoud Inverdan met winkeliers.
6. Het bieden van de mogelijkheid tot adoptie van groen op rotondes.
7. Het ondersteunen van initiatieven van groenadoptie.
8. Het ondersteunen van initiatieven ten aanzien van het ruimen van zwerfafval in de woonomgeving.

Toelichting:
Het bevorderen van bewonersparticipatie richt zich voor de openbare ruimte op het activeren van burgers, bedrijven en instellingen om een bijdrage te leveren aan het onderhoud. In 2014 is hierop ingezet en daarmee wordt de nieuwe rol van de terugtredende overheid en het bieden van ruimte voor maatschappelijke initiatieven vormgegeven.

Op 25 februari 2014 is het beleidskader groenadoptie vastgesteld door het college. Hiermee wordt meer ruimte gegeven aan burgers voor eigen initiatieven ten aanzien van zelfwerkzaamheid in de openbare ruimte. Op basis van het nota Groenadoptie zijn in 2014 in totaal honderd overeenkomsten afgesloten met bewoners- en bewonersgroepen waarbij zij participeren in het onderhoud van de openbare ruimte.

In de loop van 2014 is een aanvang gemaakt met de omvormingen in de openbare ruimte. In 2014 zijn de locaties in beeld gebracht die omgevormd gaan worden om de onderhoudslasten te verlagen. Alvorens de daadwerkelijke omvorming te realiseren, zijn bewoners op de mogelijkheid gewezen van groenadoptie. In 2014 is daarom ingezet op het verbreden van de communicatie over groenadoptie en het verruimen van de reageertermijn voor burgers.

Op 18 februari 2014 heeft het college besloten om een overeenkomst te sluiten met ‘De Rotondespecialist’. Per 1 maart 2014 heeft dit bedrijf het onderhoud van de middeneilanden van de rotondes in Zaanstad overgenomen voor een periode van zeven jaar. De rotonde Prins Bernhardplein is hiervan uitgezonderd. Als tegenprestatie voor deze adoptie van rotondes mag het bedrijf reclame-uitingen op de gemeentelijke rotondes plaatsen.

Bewonersparticipatie richt zich niet alleen op het gezamenlijk in stand houden van openbaar groen door bewoners. Ook zijn er steeds meer bewonersgroepen die zich inzetten voor het verwijderen van zwerfvuil in de openbare ruimte. De gemeente heeft in 2014 een subsidie ‘Extra inzet zwerfafval’ ontvangen. Een deel van dit geld wordt besteed aan het ondersteunen van deze initiatieven. Daarnaast is begin 2014 een convenant ‘Schoon’ met de Stichting Binnenstadmanagement Zaandam (SBZ) afgesloten. Doel van dit convenant is, dat gemeente en SBZ gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor het schoonhouden van het stadshart van Zaandam en het vergroten van de bewustwording bij winkeliers.

Het bestrijden van de gladheid

Geplande activiteit(en):

9. Aanpassen van de organisatie van de gladheidsbestrijding.
10. Het uitvoeren van gladheidsbestrijding op basis van uitvoeringsplannen.
11. Communicatie over de gladheidsbestrijding in de media.
12. Het houden en evalueren van een proef met het gebruik van pekelwater op fietspaden.

Toelichting:

In 2014 is onderzocht op welke wijze de bezuiniging op gladheidsbestrijding, zoals opgenomen in de begroting 2014-2017, kan worden ingevuld. De consequenties van de bezuiniging zijn aanleiding geweest om met de begroting 2015-2018 de bezuiniging voor een bedrag van jaarlijks € 140.000 terug te draaien. Op basis van dit besluit zijn uitvoeringsplannen opgesteld voor het gladheidsseizoen 2014/2015. Via de internetsite van de gemeente Zaanstad hebben bewoners kennis kunnen nemen van de wijze waarop Zaanstad de gladheidsbestrijding uitvoert.

In 2014 is er minder vorst geweest. Dit leidt ertoe dat het budget voor gladheidsbestrijding voor een deel niet is besteed (€ 100.000) en dat er onvoldoende mogelijkheden zijn geweest om proeven te nemen met het gebruik van pekelwater in plaats van zout. Dit zal opnieuw worden ingepland voor het komend jaar.

Onderhoudsachterstanden worden ingelopen door de openbare ruimte eenvoudiger te vervangen

Geplande activiteit(en):

1. Vaststellen van projecten die in aanmerking komen voor een-op-een vervanging.
2. Realisatie van het MIP-Openbare Ruimte.
3. Actualisatie beleid standaarddetails openbare ruimte.
4. Het verwerven van subsidies voor vervangingsinvesteringen openbare ruimte.

Toelichting:
De vervangingsinvesteringen in de openbare ruimte zijn voor 100% tot besteding gebracht. In 2014 is de prestatie ten aanzien van het vervangen van wegen gehaald. Tevens bleek het mogelijk om binnen deze kaders een financiële bijdrage te leveren aan het de herinrichting openbare ruimte bij het Zaans Medisch Centrum.

In 2014  is conform begroting een bezuiniging gerealiseerd van € 430.000 op een totale bezuiniging op dit programma van € 1,6 miljoen, door op basis van een eenvoudig ontwerp de openbare ruimte te vervangen. In het MIP 2014-2017 zijn zeventien vervangingsprojecten benoemd die op basis van een eenvoudig ontwerp zullen worden gerealiseerd. In 2014 is ten aanzien van de vervanging van de openbare ruimte in de Russische buurt en de Rosmolenwijk fase 2,  alsnog besloten dit gebied te herinrichten. Dit zal niet ten koste gaan van de ingeboekte bezuiniging, doordat het mogelijk bleek subsidies binnen te halen en vanwege schaalvoordelen bij de aanpak van de Rosmolenwijk.

Met de vervanging van de openbare ruimte vinden aanpassingen plaats die overeenkomen met beleidsdoelstellingen van andere overheden (zoals de SRA en de Provincie Noord-Holland). In totaal is in 2014 voor een bedrag van € 5,7 miljoen aan subsidies daadwerkelijk ontvangen op basis van subsidietoezeggingen die andere overheden in voorgaande jaren hebben gedaan. Naast de € 5,7 miljoen aan subsidies die in 2014 is afgerekend, zijn voor een bedrag van  € 2,7 miljoen nieuwe subsidies toegezegd aan Zaanstad voor het realiseren van het vervangingsprogramma voor de openbare ruimte.

Het verminderen van funderingsrisico's bij vervangingsprojecten openbare ruimte

Geplande activiteit(en):

1. Het beoordelen van funderingsrisico’s op basis van een jaarlijks geactualiseerde meerjarenplanning van werken in de openbare ruimte en het programma van bodemsaneringen.
2. Faciliteren van de vernieuwing van funderingen van woningen nabij vervangingsprojecten openbare ruimte.
3. Uitbouw van meetboutennetwerk en verrichten van metingen in de geselecteerde gebieden (conform aanbevelingen rapport Berenschot).

Toelichting:

De doelstelling ten aanzien van het aantal woningen waarvan de fundering wordt vernieuwd is bijgesteld naar zestig. De begroting voorziet in de financiële middelen om dit als streefwaarde te hanteren. In 2014 wordt dit aantal gehaald.

In 2014 zijn ongeveer drieduizend oudere panden met een mogelijk funderingsprobleem beoordeeld in een risicoanalyse vanuit de geplande werken in de openbare ruimte. De panden bevinden zich in projectgebieden die vanaf 2017 zijn ingepland op het vervangingsprogramma (MIP) openbare ruimte .

Daarnaast zijn in 2014 werkzaamheden in de openbare ruimte uitgevoerd of opgestart in de nabijheid van ongeveer driehonderd oudere panden met een mogelijk funderingsprobleem, zonder dat dit substantiële of onverwachte meerkosten met zich mee heeft gebracht. In het huidige proces rondom werken in kwetsbare buurten, worden eigenaren van panden vroegtijdig geïnformeerd. Eigenaren wiens pand een verhoogde impact op de werkzaamheden en de omgeving kan geven, zijn de afgelopen jaren meerdere malen hierover door de gemeente geïnformeerd. Hierdoor hebben de eigenaren minimaal twee jaar de tijd gekregen om zelf hun fundering te laten onderzoeken en indien noodzakelijk voldoende tijd gehad deze te herstellen voordat de werkzaamheden in de openbare ruimte starten.

In toenemende mate nemen bewoners zelf het initiatief tot een bewonersbijeenkomst en wordt de gemeente uitgenodigd informatie te verstrekken.

In 2014 zijn 112 subsidieaanvragen voor funderingsonderzoek ontvangen en is - ook na verruiming van het beschikbare budget - het subsidieplafond bereikt. In 2014 zijn aanvragen gehonoreerd waardoor het mogelijk werd om de funderingen van 146 panden op risico’s te laten onderzoeken.

Eind 2014 werden 2.591 bouwblokken gemonitord op zakkingsgedrag. Dit is een stijging van 47% ten opzichte van eind 2013. Deze bouwblokken bevinden zich hoofdzakelijk in gebieden waar vervangingswerkzaamheden in de openbare ruimte gepland staan.

In 2014 zijn de risicoanalyses in gebieden met kwetsbare funderingen, welke vooraf aan projecten in de openbare ruimte worden gedaan, uitbesteed aan een raamcontractant. Maar ook de werkprocessen zijn beter afgestemd en zijn er in minder gebieden risicoanalyses nodig geweest dan geprognosticeerd. Dit leidt tot een voordeel van € 150.000. Het komend jaar zal moeten uitwijzen of dit voordeel structureel van aard is.

Het realiseren van de beleidsdoelstellingen VGRP

Geplande activiteit(en):

1. Uitvoeren van riolerings- en saneringsprojecten.
2. Inzetten op regionale en bestuurlijke samenwerking.
3. Onderzoek doen naar mogelijkheden om kapitaallasten te verlagen.

Toelichting:
De beschikbare middelen voor de vervanging van riolering zijn voor 97% tot besteding gebracht. Dit heeft geleid tot de vervanging van 19.600 m¹ riool. Gepland was in totaal 20.000 m¹ aan riolering te vervangen.
De vervanging van riolering is integraal uitgevoerd met de vervanging van wegen waardoor de overlast voor de burger wordt beperkt.

Eind 2014 voldoet Zaanstad aan de afspraken met het hoogheemraadschap ten aanzien van het realiseren van de basisinspanning. In het kader van de basisinspanning is het rioolstelsel aangepast waardoor minder uitstoot van afvalwater op het oppervlaktewater zal plaatsvinden.

Om invulling te gegeven aan het (nationale) Bestuursakkoord Water (BaW) zijn overeenkomsten getekend met de gemeenten in de Zaanstreek en Waterland, het hoogheemraadschap en de PWN. Er zijn plannen opgesteld om in de regio in 2020 structureel ongeveer 6% te bezuinigen in de waterketen.

In 2014 is gestart met het onderzoek naar de mogelijkheden tot verlaging van de kapitaallasten. Verwacht wordt dat dit onderzoek in het eerste kwartaal 2015 zal worden afgerond.

Verbeteren doelmatigheid van het rioolbeheer

Geplande activiteit(en):

4. Analyse kosteneffectiviteit saneren afgelegen ongerioleerde panden.
5. Inzicht in meetgegevens ontwikkelen om doelmatiger te beheren.
6. Het maken van bestuurlijke afspraken rondom regionale samenwerking in de afvalwaterketen.
7. Eén keer per twee jaar actualiseren van de operationele rioleringsplannen.
8. Het aangaan van waterakkoorden met waterkwaliteitsbeheerder.
9. Het uitvoeren van een marktvergelijking voor het onderhoud van de riolering in Zaanstad zodat de kosteneffectiviteit van het onderhoud kan worden beoordeeld.
10. Presenteren van de resultaten van de Benchmark Riolering 2013.
11. Opstellen voortgangsrapportage Rioolbeheer Zaanstad 2013.

Toelichting:
Door de Rekenkamer Zaanstad zijn aanbevelingen gedaan omtrent het verbeteren van de doelmatigheid van het rioolbeheer.  In 2014 is aan bovenstaande activiteiten uitvoering gegeven.

In 2014 zijn 54 ongerioleerde panden aangesloten op het riool. Het saneren van ongerioleerde panden verloopt trager dan verwacht vanwege de aanpassingen van de huisaansluiting en de eigen bijdrage die van bewoners wordt gevraagd.

Het Waterakkoord wordt vervangen door de afspraken omtrent bestuurlijke samenwerking in de waterketen en de afspraken die gemaakt worden in het kader van het meetprogramma. Als zodanig wordt aan  deze geplande activiteit op een andere wijze invulling gegeven

De meldingen openbare ruimte worden klantgericht afgehandeld

Geplande activiteit(en):

1. Tijdig afhandelen van meldingen openbare ruimte.
2. Inwoners en bedrijven worden geïnformeerd over de afhandeltermijnen van meldingen.
3. Gerichte klanttevredenheidsmeting over de afhandeling van meldingen nadat deze is afgerond.
4. Analyseren van de meldingen openbare ruimte.

Toelichting:
In 2014 zijn de afhandelingstermijnen voor meldingen openbare ruimte verruimd om een jaarlijkse kostenbesparing van € 213.000 te realiseren. Ondanks dat verwacht werd dat hierdoor de klanttevredenheid zou afnemen, laat de Zaanpeiling een toename van tevredenheid zien.

In 2014 wordt de burger bij het doen van meldingen openbare ruimte automatisch geïnformeerd over de afhandelingstermijn. Zo ontstaat voor de burger inzicht over de snelheid waarmee meldingen worden afgehandeld en kan de burger zich hierop instellen. De verwachtingen worden hierdoor beter gemanaged.

In 2014 heeft separaat aan de Zaanpeiling een onderzoek plaatsgevonden naar de tevredenheid van de afhandeling van de meldingen openbare ruimte direct aansluitend op het moment dat de melding is afgehandeld.

In 2014 zijn 14.300 meldingen gedaan over de openbare ruimte. In 2013 waren dit nog 15.900 meldingen. Dit is een afname van de meldingen met 10%. Alleen op het gebied van speelplaatsen en hondenuitrenplaatsen is sprake van een lichte stijging van de meldingen. In 2014 is 94% van de meldingen binnen de gestelde afhandelingstermijn afgehandeld.

Uitvoeren opgave gericht werken in alle wijken

Geplande activiteit(en):

1. In 2014 wordt de inzet van wijkmanagement niet langer evenredig verdeeld over alle wijken, maar gedifferentieerd op basis van de maatschappelijke opgaven en in de mate waarin bewoners participeren bij de plannen voor herinrichting in de openbare ruimte.
2. Netwerken van maatschappelijke partners en bewoners opzetten/onderhouden en zodanig benutten dat de eigen verantwoordelijkheid en samenredzaamheid toenemen. Zowel op het gebied van maatschappelijke vraagstukken, herinrichtingen als schoon, heel en veilig.
3. Bewonersorganisaties stimuleren en inspireren om bij te dragen aan een inclusieve samenleving.
4. Monitoren wat de effecten van de hernieuwde aanpak zijn en bijstellen waar nodig.
5. Invulling geven aan de nieuwe relatie met de formele wijkorganisaties.

Toelichting:
In 2014 is de inzet van het wijkmanagement afgestemd op de maatschappelijke opgaven in de verschillende wijken. Zo is in 2014 in wijken als Oud-Zaandijk en Westzaan minder en in andere wijken zoals Poelenburg en Zaandam-Zuid juist meer wijkmanagerscapaciteit ingezet.  Ook de drie decentralisaties in het maatschappelijk domein hebben gevolgen voor het wijkmanagement. De aandacht verschuift in toenemende mate van het fysieke domein naar het maatschappelijke domein, waarbij onder andere samenwerking wordt gezocht met de SWT’s. Per januari 2014 is het structurele functioneringsbudget van de wijkorganisaties gestopt. Samenwerking met en ondersteuning van de wijkorganisaties is nu meer gebaseerd op wederzijdse behoefte.

Op veel plekken in de stad zijn bewoners actief bezig de leefbaarheid en zelfredzaamheid te stimuleren. Een greep uit de vele initiatieven:

• Bewoners van de omgeving van de Westzanerdijk hebben zelf een buurtvisie opgesteld en kijken daarbij nadrukkelijk naar de rol die zij zelf kunnen spelen bij de uitvoering daarvan.
• Het Russische Buurt-team zet in op de adoptie van groenplekken en de aanpak van vervuiling en overlast.
• In de hele stad zetten mensen zich actief in als vrijwilliger bij de SWT’s. Dit wordt in samenhang met doelstellingen van programma 8 ‘Maatschappelijke ontwikkeling en welzijn’ opgepakt.
• In vrijwel alle wijken zijn groepen actief bezig met de verzelfstandiging van buurthuizen;
• In Zaandam Zuid wordt de methodiek van placemaking ingezet om bewoners ruimte te geven om vanuit het perspectief van de gebruikswaarde de openbare ruimte mede vorm te geven.

De rol van de wijkmanager richt zich vooral op het zijn van aanspreekpunt voor maatschappelijk initiatieven en het ondersteunen van dergelijke initiatieven, soms door het eigen netwerk in te zetten of door een ondersteuning uit het stimuleringsbudget. 'Aan de Zaan' is inmiddels een maandelijkse ontmoetingsplek geworden waar actieve bewoners elkaar inspireren en samen tot nieuwe ideeën voor de stad komen. Begin 2014 is de werkwijze en het effect van het stimuleringsbudget geëvalueerd en is geconcludeerd dat de huidige werkwijze op een goede manier bijdraagt aan de ondersteuning van maatschappelijke initiatieven. Met deze stimuleringsbudgetten kunnen gerichter knelpunten worden weggenomen om ruimte te bieden aan deze maatschappelijke ontwikkelingen.

Uitvoeren van de Wijkuitvoeringsprogramma's (Wup's) 2012 - 2015

Geplande activiteit(en):

1. Uitvoeren van de activiteiten die bijdragen aan het behalen van de doelstellingen per wijk.
2. Actieve betrokkenheid van maatschappelijke partners en bewoners stimuleren bij het bereiken van de doelstellingen van de wijkspecifieke doelstellingen in de Wup’s.
3. Monitoren van de voortgang op de Wup-doelstellingen om te zien of de geleverde inspanningen de gewenste resultaten opleveren, c.q. of er andere activiteiten nodig zijn.

Toelichting:
Het jaar 2014 was het derde uitvoeringsjaar van de wijkuitvoeringsplannen. Met name in wijken met duidelijke opgaven is het een goed instrument om als gemeente samen met maatschappelijke partners en bewoners, focus aan te brengen en prioriteiten te stellen. In de wijken zonder duidelijke maatschappelijke opgave speelt het wijkuitvoeringsplan een minder sturende rol. Dit hangt samen met de ontwikkeling om de aandacht van de gemeente vooral te richten op de gebieden waar de opgave het grootst is.

In de loop van 2015 zal  samen met partners en bewoners gekeken worden op welke wijze de wijkopgaven en agenda voor de komende jaren het best vorm kunnen krijgen. In dat kader wordt het wijkuitvoeringsplan en het huidige monitoringsinstrumentarium (de wijkenmonitor) tegen het licht gehouden.

Het doorontwikkelen van burgerparticipatie

Geplande activiteit(en):

1. Het stimuleren van (nieuwe vormen van) eigen (burger)kracht en samenredzaamheid.
2. Het actief betrekken van bewoners bij gerichte acties om de wijk schoon, heel en veilig te maken.
3. Nieuwe vormen introduceren om burgers te betrekken bij hun wijk (actiefinmijnbuurt.nl).
4. In 2014 worden de subsidieregelingen voor bewonersinitiatieven op elkaar afgestemd zodat deze beter aansluiten bij de opgaven waar Zaanstad voor staat.

Toelichting:
Het realiseren van burgerparticipatie richt zich niet alleen meer op de wijkorganisaties. De afgelopen jaren is ingezet op het realiseren van fijnmaziger netwerken in de wijken. Dit zijn netwerken die in veel gevallen geen binding hebben met de bestaande wijkoverlegstructuur. In 2014 is bijvoorbeeld sterk ingezet op de verzelfstandiging van de buurthuizen. In het tweede half jaar van 2014 is in elke Sociaal Wijkteamgebied tenminste één door bewoners gedragen buurthuisfunctie tot stand gekomen.

De  website 'actiefinmijnbuurt.nl' is gelanceerd en wordt redelijk goed gebruikt. Op initiatief van actieve bewoners wordt de website de komende tijd tegen het licht gehouden om beter aan de behoeftes te voldoen. Op diverse plaatsen zijn er initiatieven van burgers die bijdragen aan de sociale structuur van de stad, en die de burgerkracht en samenredzaamheid vergroten. Onder prestatie 6.1 zijn een aantal initiatieven benoemd. Ook via ‘Buuv’ en ‘Zaankanters voor elkaar’ wordt mogelijk gemaakt dat mensen elkaar weten te vinden. Deze instrumenten worden in samenhang ontwikkeld en ingezet. De rol van de overheid verandert daarbij zichtbaar. In plaats van ondersteuning met geld (bijvoorbeeld leefbaarheidsbudgetten) faciliteert de gemeente dergelijk initiatief door het wegnemen van belemmeringen in regelgeving, het aanreiken van een methodiek, het verknopen van initiatieven, en soms door het inzetten van stimuleringsbudget. 'Van zorgen voor, naar zorgen dat' ten voeten uit.

Om deze ontwikkeling zichtbaar te maken zal in 2015 een Stadsexpeditie opgezet worden, waarin het maatschappelijk initiatief in Zaanstad (nog meer) zichtbaar gemaakt wordt en de energie die er vanuit gaat overgedragen kan worden.